نقد و بررسی کامل فیلم تل ماسه Dune از زبان منتقدان – کاران مگ

تل ماسه – Dune حماسه علمی تخیلی بسیار عجیب و غریب

فیلم تل ماسه فیلمی در ژانر علمی-تخیلی و حماسی محصول کشور آمریکا به کارگردانی دنی ویلنوو (Denis Villeneuve) و ساخته سال 2021 هست. در سال 1984 دیوید لینچ (David Keith Lynch) کارگردان نام آشنا سینما سورئال، برای اولین باز اقتباسی از این رمان رو بر پرده سینماها برد. البته میشه این فیلم رو یکی از معمولی ترین کارهای لینچ دونست. حالا بعد از کمتر از 40 سال ویلنوو دومین اقتباس سینمایی این داستان رو با تکنولوژی جدید سینما ساخت.

داستان فیلم در آینده‌ای دور و در سیاره‌ای به نام آراکیس رخ می‌دهد که به خاطر طبیعت بیابانی خود به تل‌ماسه مشهور شده‌است. این سیاره که تنها منبع ماده‌ای ارزشمند است، آوردگاهی برای نزاع چندین نژاد مختلف می‌شود. سال ۱۰۱۹۱ پس از میلاد، سیاره آراکیس که به خاطر طبیعت بیابانی خود به «تل‌ماسه» مشهور شده، به علت داشتن ماده‌ای ارزشمند به نام «اسپایس» در خاک خود که تنها به وسیله آن سفر ستاره‌ای ممکن است برای سال‌های طولانی مورد حمله و تجاوز خاندان «هارکنون» قرار گرفته‌است، اما ناگهان فرمانده آن‌ها به علت نامعلومی به افراد خود دستور عقب‌نشینی می‌دهد. امپراتور به دوکل لتو، رئیس خاندان آتریدیس مأموریت می‌دهد تا از سرزمین بارانی و اقیانوسی خود به آراکیس بروند و صلح را در آن‌جا برقرار کنند. هم‌زمان، تنها پسر خانواده آتریدیس به نام پاول مدتی است که رویاهای عجیبی از تل‌ماسه و یک دختر غریبه می‌بیند ولی ….

پیش تولید فیلم از سال ۲۰۱۶ آغاز شد. ویلنوو از این پروژه به عنوان چالش‌برانگیزترین اثر کارنامه خود یاد کرد. برای دسترسی به مناطق بیابانی، بخش زیادی از فیلم در بوداپست مجارستان و صحرای بزرگ اردنفیلمبرداری شد. هانس زیمر (Hans Florian Zimmer) آهنگساز مشهور آلمانی که آثارش در فیلم های نولان به یاد ماندنی شدند، از همان دوران پیش تولید به عنوان آهنگساز به پروژه پیوست. بعد از بلید رانر ۲۰۴۹ که اون هم یک اثر علمی-تخیلی بود، این دومین همکاری بین زیمر و ویلنوو است. کار ساخت موسیقی فیلم آنقدر طولانی و پیچیده بود که زیمر پیشنهاد کریستوفر نولان برای ساخت موسیقی فیلم انگاشته (Tenet) را رد کرد.

یکی از نکات مثبت فیلم عدم وفاداری کامل به کتاب توسط ویلنوو بود. او هوشمندانه درک کرد که خیلی از المان های جذاب کتاب مختص مدیوم ادبیات هست و برگردان آن به سینما، نتیجه ای جز یک تقلید کم ارزش از کتاب رو در پی نداره. بنابرین تغییراتی در داستان فیلم داد و فیلمنامه رو تبدیل به مدیوم های سینمایی کرد تا اثرش به صورت مجزا ارزش نقد پیدا کنه.

این کار از لازمه های برگردان اکثر آثار ادبی به نمایشی هست. همونطور که در کتاب برای توصیف یک شخصیت امکان داره چندین صفحه برایش اختصاص داده شود ولی در سینما به چند ثانیه میشه بسنده کرد. از طرفی سینما از نعمت موسیقی خوب و قاب بندی هایی که دوربین قابلیت ثبت آنها رو داره برخوردارند که ادبیات ازین نعمت برخوردار نیست. کارگردانان بزرگی همچون استنلی کوبریک (Stanley Kubrick) و اکیرا کوروساوا (Akira Kurosawa) از اساتید این تغییرات بودند که آثارشان همچنان از بهترین آثار تاریخ فیلم های اقتباسی سینما به حساب میایند.

اصلی ترین نقطه قوت این فیلم رو میتوان فضاسازی های بی نظیر ویلنوو و موسیقی متق اعجاب آور زیمر دونست. تمام احساسی میتوان در یک پلان 5 دقیقه ای فقط به صورت صوتی توضیح داده شود رو زیمر در تلفیق زمزه های مردم آراکیس با موسیقی خود بیان کرد. زیمر نشان داد که چه تبحری در فضاسازی با صدا داره و چگونه تاثیرات لازم رو فقط با صوت بر روی بیننده میزاره. از طرفی ویلنوو با مدیریت این تیم بسیار خوب ، یک تلفیق بی نظیر از صحنه های اعجاب آور گرگ فریزر (Greig Fraser) و موسیقی گوش نواز زیمر ارائه کرد.

محدودیت درجه سنی و زمان فیلم در بعضی از جاهای فیلم به وضوح خودشو نشون داد. ویلنوو نمیخواست فروش فیلم رو تحت تاثیر زمان بالای فیلم و یا درجه سنی بالای 13 سال قرار بده و در بعضی صحنه ها ما شاهد توضیحات سرسری و ناقص در فیلم هستیم. کارگردانان کمی بودند که هیچ چیزی رو فدای از دست دادن کیفیت اثرشون نمیکردند. معمولا این محدودیت ها گریبان خیلی از فیلمسازان رو برای نشون دادن حد اکثر توانشون برای ارائه اثرشون رو میگیره.

البته همین فیلم دو و نیم ساعته هنوز بخشی از داستان رو روایت میکنه و همانگونه که در نام فیلم هم آمده، این تازه قسمت اول هست و پایان فیلم دقیقا جایست که اصل داستان شروع میشه. میشه امیدوار بود در قسمت دوم این محدودیت ها کمتر خودشونو نشون بدن تا مخاطب عام سینما هم درک بهتری نسبت به روند داستانی فیلم داشته باشد.

بازیگران به خوبی در این فیلم به ایفا نقش پرداختند. شاید برخی بازیگران مانند جیسون موموآ (Jason Momoa) خیلی چیز متفاوتی از خودشون نشون ندادند ولی بازیگرانی همچون اسکار آیزاک (Oscar Isaac) ، تیموتی شالامی (Timothée Hal Chalamet) و ربکا فرگوسن (Rebecca Louisa Ferguson) در نقش هایشان به معنا واقعی کلمه درخشیدند.

از نقاط قوت دیگر فیلم میشه به گریم های بسیار خوب و طراحی لباس مناسب برای شخصیت ها نام برد. بیننده به خوبی با شخصیت های فیلم ارتباط برقرار میکند. از شخصیت ها خوششون میاد و از برخیشون میترسند. از بعضی ها متنفرند و دنبال از بین رفتنشون توسط نیروهای خوب هستند. تمام این حس ها به خوبی در طراحی گریم و لباس شخصیت ها منتقل میشه.

جیمز موموترام از توتال فیلم گفته : یک منظره حیرت‌انگیز، در مقیاس وسیع و بلند پروازانه. آماده باشید که این فیلم نفس شما را قطع کند و ذهنتان را منفجر کند. گلن کنی هم در نقد خود گفته : من همیشه عاشق نسخه دیوید لینچ فیلم Dune باقی می‌مانم؛ یک کار رویایی که به شدت آسیب دیده است و آنقدرها هم از پیغام هربرت استفاده نکرده بود. اما نسخه‌ی ویلنوو واقعا همان « Dune» است.

در مقابل منتقیدی هم بودند که نظر کاملا مثبتی به این فیلم نداشتند . مثل ریچارد لاوسون که در نقد خود گفته : دنی ویلنوو می‌توانست با فیلم تل ماسه، تمام اشتباهاتی که دیوید لینچ در اثر ناموفق ۱۹۸۴ انجام داده بود، جبران کند و واقعا به متریال اصلی هربرت ادای احترام کند؛ البته از نظر بعضی‌ها اثر لینچ یک شکست محسوب می‌شود. اما کاری که ویلنوو انجام داد، این بود که حسابی روی این اشتباهات لاک زد و تبدیل به یک اثر صیقلی کرد که کسی نمی‌تواند به آن دست بزند.

در کل این فیلم یک اثر بسیار خوب و قابل احترام در سینمای اقتباسی به حساب میاد که تازه پیش درامدی بر قسمت دوم و اصل ماجرا است. به نظر میرسه در این اقتباس ویلنوو از لینچ بزرگ پیشی گرفته و اثر بهتری رو از این کتاب علمی-تخیلی اقتباس کرده است. بینندگان فیلم بسیار مشتاق دیدن قسمت دوم هستند.

عوامل فیلم :

کارگردان : دنی ویلنوو.

تهیه کنندگان : دنی ویلنوو ، ماری پارنت ، کال بویرتر ، جو کاراکیولو جونیور

فیلمنامه : جان اسپیتز ، دنی ویلنوو ، اریک راث بر اساس داستان تل ماسه اثر فرانک هربرت

بازیگران : تیموتی شالامی ، ربکا فرگوسن ، اسکار آیزاک ، جاش برولین ، استلان اسکاشگورد ، دیو باتیستا ، جیسون موموآ

موسیقی : هانس زیمر

فیلمبردار : گرگ فریزر

تدوین : جو واکر

زبان فیلم : انگلیسی

زمان : 156 دقیقه

سال انتشار : 2021

امیازات